Çay Kanunu Teklifi, TBMM Başkanlığına sunuldu.
Teklifle çay tarımı ve yaş çay yaprağı satışı ile kuru çay üretimi ve satışına dair usul, esas ve yükümlülükler düzenleniyor; çay üretimi ve satışıyla ilgili düzenleyici ve denetleyici kurallara aykırı davrananlar hakkında uygulanacak idari yaptırımlar belirleniyor.
Teklife göre, çay tarım alanları, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından tespit edilecek; bu alanlar dışında çay tarımı yapılamayacak.
Çay tarım alanlarına giren yerlerde çay bahçesi kuracak olanlar, önceden ruhsatname almak zorunda olacak. Çay bahçelerinden, ruhsatsız dikilen veya ruhsatlandırmada aranan şartları taşımayanlar, giderleri sorumlusuna ait olmak üzere Bakanlık tarafından söktürülecek.
Çay tarımı, kendi adına düzenlenen çay bahçesi ruhsatnamesine sahip, gerçek veya tüzel kişiliğe haiz yaş çay üreticileri tarafından yapılacak veya yaptırılacak. Yaş çay üreticileri, Bakanlığın ilgili kayıt sistemine kayıtlı olmak ve üretimde bulunduğu sürece kayıtlarını güncellemek zorunda olacak.
Bakanlık, verimden düşmüş çaylıkların yenilenmesi amacıyla, modern ve tekniğine uygun çay bahçelerinin oluşturulmasını teşvik edecek. Gerektiğinde yenilenecek çay bahçeleri, Bakanlık tarafından belirlenecek ve ilan edilecek.
Çay bahçelerindeki tarımsal faaliyetler, doğal kaynakların korunması, ekonomik, sosyal ve çevresel açıdan sürdürülebilirliğin tesis edilmesi ve güvenilir ürün arzının temini amacıyla tekniğine uygun bir şekilde yürütülecek.
Bakanlık, çay bahçelerinin asgari büyüklüklerini, bahçe tesisinde kullanılabilecek üretim materyallerini, bakım, budama, hasat, taşıma ve depolama işlemlerini, uygun gübre ve gübreleme teknikleri ile toprak düzenleyicilerini ve bitki koruma ürünlerini belirleyerek ilan edecek.
Organik çay tarımı yapan çay bahçelerini olumsuz etkileyecek tarımsal faaliyetlere izin verilmeyecek. Gerektiğinde Bakanlık, organik çay tarımını olumsuz etkileyecek mesafelerdeki çaylık alanlarda kimyevi gübre ve bitki koruma ürünlerinin kullanımını sınırlandırabilecek.
- Lisanslı çay işletmeciliği
Gerçek ve tüzel kişiler, gerekli izinlerini almak şartıyla kuru çay üreten işletmeler kurabilecek.
Bakanlık, kuru çay üreten işletmelerin ham madde teminini ve pazarlama yöntemlerini dikkate alarak, işletmeleri müracaatları halinde A, B ve C lisanslı işletmeler olarak gruplandırılacak.
A lisanslı işletme "Yaş çay yaprağını işleyerek kuru çay ürünleri elde edebilen ve bunları dökme çay olarak Borsada satabilen, kendi ürettiği veya satın aldığı kuru çay ürünlerini kendi paketleme tesislerinde paketleyip tüketiciye arz edebilen ve kendi namına tescilli ürün markası olduğuna dair marka tescil belgesi bulunan gerçek ya da tüzel kişilere ait kuru çay işletmelerini"; B lisanslı işletme "Yaş çay yaprağını işleyerek kuru çay ürünleri elde edebilen ve bunları dökme çay olarak borsada satabilen gerçek ya da tüzel kişilere ait kuru çay işletmelerini" C lisanslı işletme ise "Satın aldığı kuru çay ürünlerini, kendi paketleme tesislerinde paketleyip tüketiciye arz edebilen gerçek ya da tüzel kişilere ait kuru çay işletmelerini" ifade edecek.
Bakanlık, çay üretimi ve arzında istikrarı sağlamak amacıyla her pazarlama yılı için A ve B lisanslı işletmelerin yurt içinde pazarlayabilecekleri kuru çay miktarını belirleyerek ilan edecek.
Mevcut üretim kapasiteleri ile arz ve talep durumu dikkate alınarak ihtiyaç halinde, yeni başvuran işletmelere Bakanlıkça A, B veya C lisansı verilebilecek. Lisans verilen işletmelerin, belirlenen şartları taşımadıkları tespit edilmesi halinde, lisansları iptal edilebilecek veya yurt içinde pazarlayabilecekleri kuru çay miktarlarında değişikliğe gidilebilecek.
Faaliyetlerini çay tarımı yapılan illerin dışında sürdüren C lisanslı işletmelerin izin alma süreçlerinde ana faaliyet konularını "çay paketleme işleri" olarak belirtmesi zorunlu olacak.
Kuru çay üreten A lisanslı işletmeler, dökme çaylarını borsada satmak zorunda olacak. Dökme çaylar dışında kalan kuru çay ürünlerini ise paketleyip tüketiciye arz edebilecek.
Kuru çay üreten B lisanslı işletmeler, dökme çaylarını borsada satmak zorunda olacak.
Kuru çay üreten C lisanslı işletmeler, satın alarak temin ettikleri kuru çay ürünlerini kendi tesislerinde paketleyip tüketiciye arz edebilecek.
B lisanslı işletmeler, kuru çay ürünleri ithal edemeyecek. A veya C lisanslı işletmeler, yurt içinde pazarladıkları çay miktarının en az yüzde 90'ının, yurt içinden temin etmek zorunda olacak.
- Yaş çay fiyatı ve alım usulleri
Yaş çay alım fiyatı, Ulusal Çay Konseyi tarafından belirlenerek ilan edilecek. Yaş çay alım fiyatı, arz ve talep durumu ile üretim maliyetleri dikkate alınarak her yıl hasat dönemi başlamadan önce belirlenecek.
Ulusal Çay Konseyi tarafından o yıla esas alım fiyatının belirlenememesi halinde; yaş çay alım fiyatı, bir önceki yılın alım fiyatının yeniden değerleme oranında artırılması suretiyle belirlenecek.
Yaş çay üreticileri tarafından kuru çay üreten işletmelere satılan yaş çay yapraklarının bedeli, yaş çay üreticileri adına açılan banka hesaplarına kuru çay üreten işletmelerce en geç alım tarihinden itibaren 6 ay içerisinde Türk lirasıyla ödenecek.
Yaş çay alımı, sadece A veya B lisansına sahip işletmeler tarafından yapılabilecek. A veya B lisansına sahip işletmeler ihtiyaç duydukları yaş çayı, ruhsatlı alanda üretim yapan çay üreticilerinden veya bu üreticilerin üyesi olduğu üretici örgütlerinden temin edecek.
A veya B lisanslı işletmelerin, ihtiyaç duydukları yaş çayı sözleşmeli üretim ile temin etmeleri esas olacak; her pazarlama yılı için sözleşmeli olarak temin edilmesi gereken asgari yaş çay miktarı Bakanlık tarafından belirlenecek.
Belirtilen şartlara aykırı olarak çay üretimi yapan yaş çay üreticileri, tespit tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, içerisinde bulunulan pazarlama yılında ve bir sonraki yıl boyunca yaş çay yaprağı satışı yapamayacak, çay işletmeleri de bu şekilde üretilen yaş çayı alamayacak.
Kuru çay üretimi aşamalarında ortaya çıkan ve kuru çay ürünü tanımına girmeyen çay çöpü, çay lifi veya çay tasnif tozu gibi çay atıklarından kuru çay ürünü elde edilemeyecek.
Çay Kanunu Teklifi ile yaş çay üreticisinden alım yapan işletmeler, Tarım ve Orman Bakanlığınca yetkilendirilmiş yeterli sayıda çay eksperi istihdam etmek zorunda olacak.
Kuru çay üretimi aşamalarında ortaya çıkan ve kuru çay ürünü tanımına girmeyen çay çöpü, çay lifi veya çay tasnif tozu gibi çay atıklarından kuru çay ürünü elde edilemeyecek.
Çay atıkları, çay ekstraktı, aktif karbon, selüloz, biyoetanol, kateşin ve teanin elde edilmesinde, yalıtım malzemesi üretiminde, bitki yetiştirme ortamı oluşturulmasında, enerji üretimi veya Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından uygun görülen diğer alanlarda ilgili mevzuatı çerçevesinde yetkili tesisler tarafından kullanılabilecek.
Çay işletmeleri, satın aldıkları yaş çayın belirli bir oranda çay atığını her pazarlama yılının sonuna kadar yetkili tesislere teslim etmek zorunda olacak. Teslim edilmesi gereken asgari çay atık oranı Tarım ve Orman Bakanlığınca belirlenecek.
Yaş çay üreticileri ve kuru çay üreten işletmeler, ilgili Bakanlık tarafından denetlenecek.
Bakanlık, görevlerini yerine getirirken gerekli gördüğü her türlü bilgiyi kamu kurum ve kuruluşları ile piyasada mal veya hizmet üreten, pazarlayan, satan gerçek ve tüzel kişilerle bunların her türlü örgütünden isteyebilecek.
Bakanlık tarafından istenilen bilgiler tam ve doğru olarak talep edilen süre dahilinde ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından verilecek. Bakanlık, inceleme, araştırma ve denetim görevi kapsamında her türlü defter, evrak ve belgeleri inceleyebilecek ve suretlerini alabilecek, yazılı veya sözlü açıklama isteyebilecek, kapsama giren her türlü mallara ilişkin mahallinde inceleme yapabilecek, her türlü teknolojik imkandan yararlanabilecek.
- İdari yaptırımlar
Belirtilen şartlara uymayan kişiler hakkında, diğer mevzuattaki cezai hükümler saklı kalmak kaydıyla, idari yaptırımlar, mahallin en büyük mülki amiri tarafından uygulanacak. İdari yaptırımların uygulanması için gerekli olan tespitler, Bakanlık veya Bakanlık tarafından yetkilendirilen kamu kurum ve kuruluşlarınca gerçekleştirilecek.
İdari para cezalarının verilmesini gerektiren fiilin beş yıl içinde tekrarı halinde verilecek para cezası, bir önceki verilen ceza tutarının iki katı olarak uygulanacak. Verilen idari para cezaları, tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenecek.
Bakanlık tarafından verilen çay bahçesi kurma ruhsatnamesi olmadan çay bahçesi kurduğu tespit edilen gerçek veya tüzel kişilerin, kendilerine verilen süre içinde ruhsatsız çay bahçelerini sökmeleri zorunlu olacak. Bu süre içinde ruhsatsız çay bahçelerini sökmemeleri halinde Bakanlık tarafından bu bahçeler söktürülecek.
Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara aykırı olarak işlenen çay atıklarına el konulacak. Piyasaya arz amacı dışında değerlendirilmesi mümkün olmayan çay atıkları Bakanlık gözetiminde imha edilecek veya ettirilecek. Piyasaya arz amacı dışında değerlendirilmesi mümkün olan çay atıklarının mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verilecek. Fiilin 5 yıl içinde tekrarı halinde tespit edilen işletmelerin faaliyetleri bir yıl süreyle durdurulacak. Fiilin aynı süre içinde ikinci kez tekrarı halinde işletmeler faaliyetten men edilecek.
Çay atıklarından kuru çay ürünü elde ettiği tespit edilen işletmeler, lisansları iptal edilerek faaliyetten men edilecek.
Hükümlere aykırı olarak üretilen, alınan veya satılan her nevi çay ürünü kayıt dışı olarak kabul edilecek ve el konularak Bakanlığa teslim edilecek. Bakanlık tarafından analizleri yapılan kayıt dışı çay ürünlerinden, standartları taşımayanlar Bakanlık tarafından imha edilecek. Standartları taşıyanların ise mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verilecek.
- İdari para cezaları
Çay bahçesi ruhsatnamesine sahip olmadan çay tarımı yapan gerçek ve tüzel kişilere ruhsatsız çay tarımı yaptığı tespit edilen tarım alanının her bir dönümü için 5 bin lira idari para cezası uygulanacak.
Teklifte belirlenen çay tarımı hükümlerine aykırı faaliyette bulunan gerçek ve tüzel kişilere bu faaliyeti gerçekleştirdiği çay tarım alanının her bir dönümü için 5 bin lira idari para cezası kesilecek.
Lisanslı çay işletmeciliğine aykırı olarak faaliyette bulunan çay işletmelerine çay lisanslarında belirtilen çay miktarının satış bedeli tutarında, lisansı olmayan işletmeler için faaliyetin gerçekleştiği pazarlama yılındaki lisanslı işletmelerin ortalama lisans miktarı esas alınarak idari para cezası uygulanacak.
Teklifin, çay alım yerleri ve çay eksperlerini düzenleyen hükümlerine aykırı olarak yaş çay yaprağı satın alanlara 10 bin lira idari para cezası verilecek.
Çay atıklarının işlenmesi için Tarım ve Orman Bakanlığınca gerekli görülen tesisleri kurmadan ve kurdukları tesislerin faaliyetleri için Bakanlıktan izin almadan çay atıklarını işlediği tespit edilen işletmelere 200 bin lirası idari para cezası uygulanacak.
Çay atıklarından kuru çay ürünü elde ettiği tespit edilen kişilere 400 bin lira idari para cezası kesilecek.
Teklifte düzenlenen idari para cezaları mahallin en büyük mülki amiri tarafından verilecek.
Düzenlemeyle 1984'te çıkarılan Çay Kanunu yürürlükten kaldırılacak. Kanun teklifi ile öngörülen yönetmelikler, düzenlemenin yürürlük tarihinden itibaren 6 ay içinde çıkarılacak.
Daha önce çay tarım alanı olarak ilan edilen alanların statüsü ve ilgili mevzuat hükümleri uyarınca düzenlenen çay bahçesi ruhsatnameleri, düzenlemenin yürürlük tarihinden itibaren de geçerli olacak.
Daha önce ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda çay tarımı yapan yaş çay üreticilerinin, Tarım ve Orman Bakanlığının ilgili kayıt sistemine kaydedilmesine ilişkin her türlü iş ve işlemde Bakanlık yetkili olacak. Bu kapsamda belirtilen üreticilerin, Bakanlığın ilgili kayıt sistemine kaydı, düzenlemenin yürürlük tarihinden itibaren 3 yıl içinde kendilerine Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğünce verilen çay bahçesi ruhsatnameleri esas alınarak tamamlanacak. Cumhurbaşkanı, bu süreyi gerekli gördüğü hallerde her defasında 1 yılı geçmemek üzere en fazla 2 kez uzatabilecek.
Daha önce ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda faaliyetlerini sürdüren kuru çay üreten işletmelerinin çalışma izinleri, düzenleme yürürlük tarihinden itibaren de geçerli olacak. Ancak düzenlemenin yayımı tarihinden itibaren 6 ay içinde Tarım ve Orman Bakanlığına başvuruda bulunarak faaliyet alanına göre lisans başvurusunda bulunmak ve Bakanlık tarafından belirlenen lisans çerçevesinde faaliyette bulunmak zorunda olacak. Başvuruda bulunmayanlar, C lisanslı işletme statüsünde faaliyette bulunabilecek.
Daha önce faaliyetlerini çay tarımı yapılan illerin dışında sürdüren kuru çay üreten işletmelerden ana faaliyet konusu çay paketleme işleri olmayanların, düzenleme yürürlük tarihinden itibaren 6 ay içinde ana faaliyet konularını "çay paketleme işleri" olarak belirlemesi zorunlu olacak. Bu zorunluluğu belirtilen süre içinde yerine getirmeyen kuru çay üreten işletmelerin çalışma izinleri Tarım ve Orman Bakanlığınca iptal edilecek.
Kaynak: 