Covid 19 pandemisinin etkisinin azalmasıyla artan mobilite ve güçlü talep, maliyet azaltıcı önlemler, artan jet yakıtı fiyatları, güçlü kargo operasyonları, cazip turizm destinasyonu ve TL’deki değer kaybı gibi unsurlar havacılık sektöründe de etkisini gösterdi.
Ayrıca son günlerde küresel havayolu firmalarının personel sıkıntı yaşaması onlarca uçuşun iptal olmasına sebep olurken, Türk havacılık sektörünün buna hazırlıklı olması bir pozitif gelişme oldu. 2022 yılının ikinci çeyreği, mevsimsellik etkisinin de sektör için öne çıktığı bir dönem olarak yolcu sayılarında hızlı bir toparlanma yarattı. Türk Hava Yolları ve Pegasus yurt dışı uçuş sayılarında pandemi öncesindeki seviyenin üzerine çıkmayı başardılar.
2022 yılının ikinci çeyreği havacılık şirketleri açısından nasıl geçti?
• Türk Hava Yolları 2022 yılının ikinci üç ayında toplamda 18.22 milyon yolcu misafir ederken; bunu 6.52 yurt içi, 11.7 milyonu ise yurt dışı yolculardan oluştu. Yılın ikinci çeyreğini 2019’un aynı dönem ile kıyasladığımızda yurt dışı yolcu sayısında yüzde 10 artış, yurt içinde ise yüzde 16 daha düşük yolcu sayısı görüldü.
• Pegasus yılın ikinci çeyreğinde 6.52 milyon yolcu ağırlarken; yurt içinde 2.76, yurt dışında ise 3.76 milyon yolcu şeklinde dağılımı gerçekleşti. Türk hava yollarındaki gibi Pegasus’ta da yurt dışı yolcu sayısı pandemi öncesine göre yüzde 4 artarken, yurt içerisinde bu rakam yüzde 27 daha düşük olarak şekillendi.
• TAV Havalimanları nezdinde ise 2022 yılının ikinci çeyreğinde 19.86 milyon yolcu ile toplamda 2019’un aynı dönemine göre yüzde 19 daha az yolcu misafir etti. 2019 yılının ikinci çeyreği ile kıyasalandığında; yurt içerisinde yüzde 7, yurt dışı hatlarda ise yüzde 25 daha düşük bir performans sergilendi.
DHMİ rakamlarına göre 2022 yılı Ocak-Haziran döneminde 75 milyondan fazla kişi havayolu ile seyahat etti. Bu rakam her ne kadar 2019’a göre oldukça düşük kalsa da, yılın ikinci çeyreğinde 2019 seviyelerine yaklaşma görülmesi sektör açısından pozitif bir gelişme...
Pandemi öncesine göre üç şirkette yolcu rakamlarında iyileşme sağlamayı sürdürürken, geçen yıla göre ise her biri yolcu sayılarını ciddi oranda artırdı. Fakat geçen yılın Nisan ayında başlayan ve Mayıs ayına kadar süren 19 günlük tam kapanmanın etkilerini de ölçümlemekte fayda var.
Son dönemde TL’deki değer kaybının Türkiye’nin turizm cazibesini artırması ve kovid önlemlerinin azaltılması yurt dışı yolcu sayılarında önemli ölçüde toparlanmaya sebep oluyor. Diğer taraftan dış hatlara göre, görece zayıf kalan iç hatlarda artan uçak bilet fiyatlarının etkileri dikkat çekti.
2022 yılının başında 499 TL’den 599 TL’ye yükseltilen uçak bileti tavan fiyatı Mart'ta 699 TL, Nisan'da 799 TL olurken, bugün 999 TL’ye kadar çıktı. Fakat dolar bazında fiyatların 40-50 dolar aralığında olduğunu ve iç hat yolcularının şirketlere dolar bazlı getirilerinin dış hatlara göre daha düşük olduğunu da hatırlatmakta fayda var.
Tavan fiyat uygulaması ilk olarak 2013 yılında gelirken, o dönemde 299 TL civarında bir fiyat belirlenmiş ve dönemin 150 dolarına tekabül etmekteydi. Dolayısıyla şu anki tavan fiyat uygulamasının havayolları tarafında pek kârlı gözükmediği yorumlanabilir.
Savaş etkisi azalıyor
Sektörde 2022 yılının ilk çeyreğinin sonuda etki yaratan Rusya’nın Ukrayna’yı işgali en önemli belirsizlikler arasında yer aldı. 2000 yılında toplam turist içerisindeki Rusya ve Ukrayna vatandaşlarının payı yüzde 8 iken, 2021’de bu rakam yüzde 27’ye yükseldi. Salgın öncesinde 8.5 milyon Rus ve Ukraynalı turist ülkeyi ziyaret ederken, 2021 yılında bu rakam 6.7 milyon kişi oldu. İşgal sonrasında iki ülke vatandaşlarının alım gücündeki azalma, savaş belirsizliği ve önceliklerin değişmesi sektör açısından bir risk unsuru yarattı. Fakat son turizm rakamlarına bakıldığında savaş etkisinin azalarak devam ettiği dikkat çekiyor.
Borsa İstanbul’daki getiri yüzde 75
2022 yılını başından bu yana Borsa İstanbul ulaştırma endeksi dolar bazında yüzde 75 getiri ile endeksin en fazla dikkat çeken sektörlerinden biri oldu. 2022 yılının ikinci çeyreğinde ise Pegasus yüzde 40, Türk Hava yolları yüzde 28 ve TAV Havalimanları ise yüzde 7,5 ile endeks üzerinde getiri sağladı. Endeks yılbaşından bu yana sadece Borsa İstanbul karşısında değil aynı zamanda küresel emsalleri karşısında da olumlu bir performans sergiledi. MSCI Tüm ülkeler Ulaştırma endeksi yılbaşından bu yana yüzde 9 götürü tarafında yer alırken, BIST Ulaştırma endeksi yüzde 75 getiri ile ciddi oranda pozitif ayrıştı. Fakat yıllar itibarıyla tablo baktığımızda getiri de çok farklı senaryo öne çıkıyor. Aynı çarpan bazında baktığımızda ise Türk şirketlerinin iskontosu emsallerine göre kısmi de olsa, sürüyor.
Kaynak: 